Dziesiąta edycja Zielonych Dni 2025 w Białowieży, organizowana przez Fundację Strefa Zieleni, była nie tylko jubileuszem, ale przede wszystkim przestrzenią namysłu nad tym, czym dziś jest bezpieczeństwo. W świecie, gdzie strach i niepewność często prowadzą do budowania kolejnych murów, uczestnicy wydarzenia odwrócili perspektywę: bezpieczeństwo zaczyna się od troski o to, co wspólne i często niedostrzegalne – stabilne ekosystemy, czystą wodę, żyzną glebę, odporne społeczności.
Puszcza Białowieska, ostatni pierwotny las Europy, stała się symbolem tej zmiany myślenia. Jej trwanie i naturalna odporność przypominają, że prawdziwe bezpieczeństwo nie polega wyłącznie na ochronie przed zagrożeniem, lecz na budowaniu warunków, w których każdy – niezależnie od miejsca zamieszkania czy statusu – może czuć się częścią większej całości.
Niewidoczne zagrożenia i odporność społeczna
W centrum debat znalazły się kwestie, które na co dzień bywają niewidoczne, a jednak decydują o jakości życia. Pestycydy w przestrzeni miejskiej, choć niewidoczne, przenikają do gleby, wody i powietrza, zagrażając zdrowiu ludzi i bioróżnorodności. Uczestnicy podkreślali, że eliminacja chemii z przestrzeni publicznej i promowanie naturalnych metod ochrony roślin to nie tylko gest wobec przyrody, ale i inwestycja w długoterminowe bezpieczeństwo społeczne.
Bezpieczeństwo żywnościowe – rozumiane jako jakość i pochodzenie produktów, a nie tylko ich ilość – wymaga wsparcia dla lokalnych producentów, ograniczania chemii i rozwoju rolnictwa regeneratywnego. To właśnie te działania budują odporność na nieprzewidywalne kryzysy, wzmacniając społeczne zaufanie i poczucie wspólnoty.
Puszcza Białowieska: dobro narodowe i tarcza obronna
Puszcza Białowieska – miejsce, gdzie natura nieustannie negocjuje swoje granice z człowiekiem – była w centrum rozmów o obronności i wspólnym dziedzictwie podczas Zielonych Dni 2025. W dobie narastających napięć i dezinformacji, która często sprowadza debatę o bezpieczeństwie do prostych, militarnych rozwiązań, uczestnicy wydarzenia przypominali: Puszcza jest nie tylko obszarem chronionym, lecz także wspólnym dziedzictwem wszystkich Polek i Polaków.
Najważniejsze jest, żebyśmy rozmawiając o Puszczy, przypominali ludziom, że to jest dobro narodowe. — Katarzyna Jagiełło, aktywistka Greenpeace Poland, ekspertka ds. różnorodności biologicznej
Podczas spotkania podkreślano, że naturalne przeszkody – bagna, rzeki, gęste lasy – od wieków skutecznie utrudniały zdobycie terenu. Mokradła są trudne do przebycia dla wojsk i ciężkiego sprzętu, co czyni je naturalną barierą obronną. Odtwarzanie mokradeł i rezygnacja z ich osuszania to nie tylko inwestycja w przyrodę, ale także strategiczne działanie na rzecz bezpieczeństwa kraju. Zachowanie takich terenów wzmacnia ochronę granic i podkreśla, jak ważna jest wspólna odpowiedzialność za dobro narodowe.
Ochrona Bałtyku – wyzwania i działania
Ważnym tematem była ochrona Bałtyku, który należy dziś do najszybciej ocieplających się mórz na świecie. Spotkanie z udziałem Silke Backsen (posłanka do Landtagu w Szlezwiku-Holsztynie, Zieloni/Sojusz 90) i Hanno Michel (referent odpowiedzialny za ochronę przyrody w biurze posłanki Silke Backsen) pokazał, jak zmiany klimatu prowadzą do zakwitów sinic, spadku bioróżnorodności oraz problemów w rybołówstwie i turystyce. Doświadczenia niemieckie – odbudowa łąk podwodnych i raf, edukacja społeczna – pokazują, że skuteczna ochrona Bałtyku wymaga nie tylko działań technicznych, ale także współpracy międzynarodowej i codziennych wyborów mieszkańców regionu. Bezpieczeństwo żywnościowe i zdrowotne krajów nadbałtyckich jest bezpośrednio powiązane ze stanem ekosystemu morza.
Bezpieczeństwo energetyczne i lokalne społeczności
Coraz wyraźniej widać, że bezpieczeństwo energetyczne Polski opiera się na dywersyfikacji źródeł energii i rozwoju spółdzielni energetycznych. Rozproszone, lokalne inicjatywy – takie jak odnawialne źródła energii czy biogazownie – zwiększają niezależność i odporność na kryzysy, a jednocześnie angażują społeczności w zarządzanie energią.
Panelista Łukasz Pałucki (HSE Energy) podkreślał, że w przeciwieństwie do scentralizowanego, zmonopolizowanego rynku, model oparty na współpracy i różnorodności źródeł wzmacnia bezpieczeństwo kraju, lepiej odpowiadając na wyzwania przyszłości. Takie podejście sprzyja budowaniu społeczeństwa odpornego na kryzysy, w którym mieszkańcy mają realny wpływ na decyzje dotyczące energii, a lokalne wspólnoty stają się partnerem w transformacji energetycznej.
Bezpieczeństwo miast i municypalizm
W debacie o bezpieczeństwie miast mocno wybrzmiała potrzeba budowania wspólnoty, włączania mieszkańców w procesy decyzyjne i otwartości na różnorodność perspektyw. Przykład Gandawy pokazał, jak ważne jest tworzenie przestrzeni do dialogu i współpracy – m.in. przez powołanie rady ds. żywności, gdzie spotykali się aktywiści, urzędnicy, politycy i przedstawiciele supermarketów, aby wspólnie ustalać kierunki działań. Kluczowe okazało się także zaangażowanie rodziców i nauczycieli, którzy domagali się zdrowszego jedzenia w szkołach – ich głos realnie wpłynął na miejską politykę żywieniową.
Ludzie na ulicy zawsze mają inną perspektywę niż ci w ratuszu – to bardzo ważne, by to uznać. Po odważnych politykach trzecim czynnikiem jest społeczeństwo obywatelskie, a czwartym – urzędnicy miejscy, którzy mają pewną autonomię, nie są tylko wykonawcami decyzji polityków. Są interfejsem między polityką a tym, co dzieje się w społeczeństwie. - Dirk Hollemans (Oikos, belgijski zielony think tank)
Municypalizm, czyli oddolne zarządzanie zasobami i wzmacnianie samorządności, pozwala miastom stawać się bardziej odpornymi na kryzysy i elastycznymi wobec zmian. To także droga do budowania zaufania i współodpowiedzialności za wspólne dobro, co jest fundamentem bezpieczeństwa rozumianego szerzej niż tylko ochrona przed zagrożeniem.
Prawo o odbudowie przyrody i przyszłość polityki europejskiej
Ważnym elementem dyskusji była realizacja europejskiego prawa o odbudowie przyrody (Nature Restoration Law) oraz przyszłość polityki środowiskowej UE. Paneliści i panelistki wskazywali, że skuteczna realizacja tych przepisów to nie tylko obowiązek, ale i szansa na zwiększenie odporności kraju na skutki zmian klimatu oraz budowanie nowoczesnego, zrównoważonego bezpieczeństwa. Współpraca międzynarodowa i długofalowa konsekwencja w działaniach są kluczowe, by ochrona przyrody stała się realnym fundamentem polityki państwa i Unii Europejskiej.
Migracje, prawo i integracja wartości
Podczas Zielonych Dni nie pomijano tematów migracji i potrzeby rozwiązań prawnych, które łączą ochronę granic z poszanowaniem praw człowieka i środowiska. Puszcza Białowieska, jako miejsce styku kultur i ekosystemów, była wskazywana jako symbol otwartości na dialog i poszukiwania rozwiązań integrujących różne potrzeby. Bezpieczeństwo w tym kontekście to nie tylko ochrona przed zagrożeniem, ale także zdolność do budowania mostów i wspólnego dbania o dobro wspólne – zarówno ludzi, jak i natury.
Podsumowanie
Dziesiąte Zielone Dni 2025 w Białowieży pokazały, że prawdziwe bezpieczeństwo buduje się na trosce o to, czego nie widać – czyste powietrze, zdrową glebę, stabilne ekosystemy, odporność miast i wspólnot na kryzysy. W świecie, który często stawia na spektakularne, powierzchowne rozwiązania, systematyczna ochrona przyrody i wdrażanie rozwiązań opartych na współpracy z naturą okazują się fundamentem bezpiecznej przyszłości.
Tekst pojawił się pierwotnie na stronie Zielonych Wiadomości.
Treści zawarte w tekście nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Fundacji im. Heinricha Bölla.